Η ψηφιακή εποχή που ζούμε έχει οδηγήσει σε ανακατατάξεις τις οικονομίες των χωρών του κόσμου. Εμείς ως διανομείς προϊόντων και αγαθών αποτελούμε το βασικό κομμάτι αυτής της παραγωγικής διαδικασίας. Το ψηφιακό εμπόριο έχει σημειώσει αλματώδη αύξηση η οποία θα έχει μόνιμο χαρακτήρα τα επόμενα χρόνια[1] και δεν θα έχει να κάνει μόνο με την περίοδο των lock down. «Το νερό είχε μπει στο αυλάκι» πολύ καιρό νωρίτερα. Αυτό συμβαίνει λόγω του γενικότερου μετασχηματισμού: α) στον τομέα της τεχνολογίας και της οικονομίας, β) στον καθημερινό ρυθμό της ζωής των εργαζομένων και γ) στις καταναλωτικές συνήθειες.
Επιπλέον, στο ψηφιακό εμπόριο το κόστος λειτουργίας μειώνεται κατά πολύ. Τα καταστήματα δεν χρειάζεται να έχουν βιτρίνα, αποθηκευτικούς χώρους, λειτουργούν με το ελάχιστο δυνατό προσωπικό ενώ το πελατολόγιο τους δεν υπόκειται σε γεωγραφικούς περιορισμούς. Η αυξανόμενη χρήση των smartphone, η πρόσβαση στο ίντερνετ σε όλο και περισσότερες περιοχές του κόσμου, η ευκολία -μέσω της εφαρμογής- στην παραγγελία, η δημοτικότητα των διαφόρων εταιρειών πλατφόρμας -μέσα από τις διαφημίσεις- συνεχώς και αυξάνουν τις πωλήσεις των παγκόσμιων εταιρειών πλατφόρμας. Με άλλα λόγια οι διανομείς προϊόντων και υπηρεσιών αποτελούμε τα απαραίτητα γρανάζια από την αποθήκη στο κατάστημα και από το κατάστημα στον πελάτη.
Στον ελλαδικό χώρο στις μέρες μας έχουν ξεφυτρώσει μια σειρά από εταιρείες πλατφόρμες. Οι πολυεθνικοί γίγαντες, delivery hero με έδρα τη Γερμανία (efood & insta shop) και η door dash (wolt) με έδρα τις ΗΠΑ, κατέχουν την μερίδα του λέοντος στην αγορά της παραγγελιοληψίας και της ταχυδιανομής. Τα τελευταία δύο χρόνια, έπειτα από τα lock down, οι δύο ηγέτιδες εταιρείες πλατφόρμες (Efood, Wolt) επέκτειναν τις οικονομικές δραστηριότητές τους -πέραν από την διανομή έτοιμου φαγητού -και στις υπηρεσίες διανομής ειδών supermarket (μέσω του EfoodMarket και WoltMarket). Επιπλέον εταιρείες πλατφόρμες, όπως η skroutz last mile, έχουν κάνει δυναμική εμφάνιση στις διανομές αντικειμένων, παραδοσιακό τομέα των εταιρειών κούριερ. Ταυτόχρονα, αναδύονται συνέχεια νέες όπως η box, η pop market, η penguin και άλλες.
Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής πραγματικότητας σε σχέση με τις χώρες στον υπόλοιπο κόσμο ήταν πως σε πιο εκτεταμένο βαθμό συντελούνταν κατ’οίκον παραδόσεις τροφίμων από την δεκαετία του ’80. Αρχικά μικροεπιχειρηματίες σε σουβλατζίδικα, πιτσαρίες απασχολούσαν διανομείς, ενώ τα επόμενα χρόνια αυτό γενικεύτηκε και σε διανομή καφέ/πρωινών σνακ. Οι συνθήκες εργασίας σε αυτά τα καταστήματα ήταν και εξακολουθούν να είναι δυσμενέστατες και κυριαρχούσε/κυριαρχεί η υποδηλωμένη-ανασφάλιστη εργασία χωρίς δικαιώματα.
Οι εταιρείες πλατφόρμες, με την πλάτη της κρατικής πολιτικής, έχουν παραχαράξει την εργασιακή πραγματικότητα και βάφτισαν τους ταχυδιανομείς ως αυτοαπασχολούμενους/ ελευθέρους επαγγελματίες. Έχουμε αφιερώσει ξεχωριστά κείμενο για το φαινόμενο αυτό και δεν θα αναφερθούμε σε αυτή την κεφαλαιώδη αυθαιρεσία στο παρόν. Πέρα από αυτό, η εργασία στις εταιρείες πλατφόρμες εισάγει ιδιαίτερα εργασιακά χαρακτηριστικά, που δεν υπήρχαν στην παραδοσιακή ταχυεστίαση των συνοικιακών καταστημάτων. Επιπλέον, άλλα χαρακτηριστικά που υπήρχαν ως εξαιρέσεις, τώρα γίνονται κανόνας και εδραιώνονται. Το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους είναι θολό ή τους κτυπάει την πλάτη όπως εδώ στον ελλαδικό χώρο με το 4808/2021 (ν. Χατζηδάκη).
[1] Για το έτος 2022 το 18,8% των παγκόσμιων πωλήσεων προήλθε ψηφιακά. Στην Ελλάδα το 2022 έστω μια ψηφιακή αγορά έκαναν οι 8 στους 10 καταναλωτές, ποσοστό πρωτόγνωρο για την χώρα. Όσον αφορά τη παγκόσμια online αγορά τροφίμων και προϊόντων, αυτή έφτασε τα 189,70 δις δολλάρια το 2021, ενώ από το 2022 έως το 2028 θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 10,8%!
Νέες συνθήκες εργασίας - περισσότερη εκμετάλλευση.
Οι εταιρείες πλατφόρμες με μια ελάχιστη αρχική επένδυση καταφέρνουν σε λίγο διάστημα να ελέγχουν, να χειραγωγούν την αγορά εργασίας και να πετυχαίνουν τεράστιους τζίρους. Τα μίνιμουμ λειτουργικά έξοδα, εκτοξεύουν περαιτέρω τα κέρδη τους. Ένα λογισμικό πρόγραμμα και οι ελάχιστες κτιριακές εγκαταστάσεις για το υπόλοιπο διοικητικό προσωπικό επαρκούν για αυτές τις εταιρείες. Έτσι, μπορούν να αποσύρονται χωρίς καμία «εταιρεική ευθύνη» όπως έκανε η rocket το 2021. Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή, ασφαλιστικά ταμεία και εργαζόμενοι μένουν με χρέη και οι τελευταίοι μαζί με το πελατολόγιο απορροφούνται από τους ανταγωνιστές.
Η μεγαλύτερη καινοτομία που επιβάλουν οι πολυεθνικοί γίγαντες είναι πως βαφτίζουν τους εργαζόμενους ελεύθερους επαγγελματίες/ freelancer. Εγκαινιάζοντας ένα νέο καθεστώς εργασίας, όπου οι εργαζόμενοι διανομείς επωμιζόμαστε όλα τα έξοδα (ασφάλιση, σέρβις, καύσιμα, ασφάλιστρο και σήμα του οχήματος), χάνουμε όλα τα δικαιώματά μας (άδεια καλοκαιρινή και ασθενείας, 14 μισθούς, επιδόματα) ενώ οι εταιρείες απαλλάσσονται από τις υποχρεώσεις τους.
Οι εταιρείες κατασκευάζουν δεξαμενές εργαζομένων με μηδενικό κόστος, γρήγορα και εύκολα. Με την στρατηγική της freelance εργασίας να τις απαλλάσσει από το εργατικό κόστος προχωρούν σε αθρόες προσλήψεις, επιχειρώντας να ελέγξουν την αγορά εργασίας προς ίδιον συμφέρον. Παράλληλα με αυτό τον τρόπο μας διατηρούν σε μια διαρκή αίσθηση αβεβαιότητας. Θα έχει δουλειά;
Η απόλυση βαπτίζεται τερματισμός συνεργασίας.
Όταν η εταιρεία σταματάει την «συνεργασία» και ο εργαζόμενος με την ψευδεπίγραφη σχέση της freelance εργασίας χάνει την δουλειά του, η εταιρεία δεν έχει καμία υποχρέωση προς τον δήθεν συνεργάτη της. Μια πραγματικότητα που εκτοξεύει την εργασιακή αβεβαιότητα, κλείνει στόματα και επιβάλλει μια επίπλαστη εργασιακή ειρήνη.
Οι εταιρείες πλατφόρμες κάνουν την ελαστικοποίηση και αβεβαιότητα κανονικότητα.
Οι εταιρείες όταν προσλαμβάνουν μισθωτούς, συνάπτουν κυρίως ελαστικές συμβάσεις εργασίας. Δηλαδή συμβάσεις μερικής απασχόλησης, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ή συνάπτουν συμβάσεις μέσω εταιρειών ενοικίασης προσωπικού (ΕΠΑ). Κορυφή του παγόβουνου είναι η τακτική της skroutz last mile, που κάνει προσλήψεις με συμβάσεις μιας μέρας!!!
Εντατικοποίηση
Η εργασία στις εταιρείες πλατφόρμες αυξάνει την εντατικοποίηση. Ο αλγόριθμος δίνει τις εντολές και οι διανομείς πρέπει να τρέχουμε για να τις φέρουμε εις πέρας. Ο διαπεραστικός ήχος της εφαρμογής μας κρατάει σε κατάσταση συναγερμού, η μια παραγγελία διαδέχεται την άλλη, κενοί χρόνοι δεν υπάρχουν και το τρέξιμο είναι δεδομένο. Οι ρυθμοί εργασίας διατηρούνται υψηλοί, άσχετα με τον αριθμό παραγγελιών, μιας και οι χιλιομετρικές αποστάσεις έχουν ξεχειλώσει.
Αυξάνονται τα χλμ που διανύουμε και πολλαπλασιάζονται τα έξοδά μας συγκριτικά με την εργασία σε ένα συνοικιακό κατάστημα εστίασης, αφού δεν έχουμε σταθερή περιοχή εργασίας και τα όρια που κινούμαστε είτε είναι διευρυμένα είτε δεν υπάρχουν καθόλου. Με την σειρά τους αυξάνονται η κούραση και το άγχος, ενώ τα έξοδα κίνησης (βενζίνες) πολλαπλασιάζονται. Το ιδιόκτητο δίκυκλο φθείρεται πιο γρήγορα και τα έξοδα συντήρησης εκτινάσσονται.
Οι εργαζόμενοι δεν έχουμε σταθερή περιοχή διανομής που αυξάνει τις πιθανότητες για εργατικό ατύχημα /δυστύχημα.
Αυξημένος κίνδυνος τροχαίου εργατικού ατυχήματος/δυστυχήματος.
Η εντατικοποίηση, το άγχος της συνεχούς παρακολούθησης, οι διευρυμένες ζώνες παράδοσης, τα πολλά χιλιόμετρα, η οδήγηση με το μάτι καρφωμένο στο gps και το αυτί στην εφαρμογή, η εργασία σε άγνωστες περιοχές όπου ο εργαζόμενος δεν γνωρίζει τα τυφλά σημεία και τις κακοτοπιές του οδοστρώματος, η διανομή με όλα τα μέσα, η έλλειψη υποδομών για διάλειμμα και προφύλαξη από καιρικές συνθήκες, είναι τα νέα στοιχεία που εισάγουν οι εταιρείες πλατφόρμες, κάνοντας ακόμη πιο επικίνδυνο το επάγγελμα μας. Ενώ οι δύο μεγάλοι παίκτες (efood & wolt) έχουν καθιερώσει την 24ωρη διανομή αυξάνοντας την επικινδυνότητα για εργατικό δυστύχημα.
Δεν υπάρχει σταθερός χώρος εργασίας (έναρξη και κλείσιμο βάρδιας) και κατά συνέπεια το κλείσιμο της βάρδιας εξαρτάται από την τελευταία παραγγελία που παραδίδουμε.
Οι διανομείς δεν έχουμε χώρο για ανάπαυση, για κολατσιό, για να προφυλαχθούμε από τις καιρικές συνθήκες, για να πιούμε λίγο νερό. Δεν έχουμε πρόσβαση σε τουαλέτα και ξέρουμε πόσο επιβαρυντικό είναι για την υγεία μας η έλλειψη αυτών των βασικών υποδομών. Η υγιεινή και η ασφάλεια μας χάνει έδαφος, ενώ το κόστος των ελλείψεων το επωμίζεται η τσέπη μας.
Είναι απαραίτητη προϋπόθεση η κατοχή smart phone και των υπολοίπων gadjets (βάσης στήριξης, θήκης, power bank) για να εργαστούμε σε εταιρεία πλατφόρμα. Όλα αυτά επιβαρύνουν οικονομικά τον διανομέα, ενώ έπρεπε να μας παρέχονται από τις εταιρείες.
Διανομή με όλα τα μέσα
Οι εταιρείες πλατφόρμες έφεραν τη διανομή με όλα τα μέσα. Ποδήλατα, ηλεκτρικά πατίνια, roller, skateboard ακόμα και τα μονόροδα έχουν επιστρατευτεί για την μεγιστοποίηση του κέρδους. Είναι προφανές πως όλα αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο για εργατικά ατυχήματα/ δυστύχηματα. Ταυτόχρονα σχηματίζουν την εικόνα πως το επάγγελμα του ταχυδιανομέα το κάνεις αρκεί να έχεις ένα όχημα. Μια εικόνα που με την σειρά της συμβάλλει στην υποτίμηση κοινωνικά και ταξικά του επαγγέλματος.
Τα υποτιθέμενα ΜΑΠ γίνονται χώρος διαφήμισης.
Τα μπουφάν και παρεχόμενος εξοπλισμός είναι στη λογική της εταιρεικής διαφήμισης και όχι της προστασίας του αναβάτη εργαζομένου. Η ένδυση στερείται τις βασικές προδιαγραφές για την προστασία του εργαζομένου, όπως ορίζονται από την ΚΥΑ (αρ. 72555/2023, ΦΕΚ 4958/Β/7-8-2023). Τα κουτιά, όταν μεταφέρονται στην πλάτη, προκαλούν μια σειρά μυοσκελετικά προβλήματα, σε ένα επάγγελμα που ήδη οι εργαζόμενοι καταπονούμαστε. Δεν είναι τυχαίο που σε όλο το κόσμο οι αγώνες των συναδέλφων θέτουν ζητήματα μυοσκελετικών επαγγελματικών ασθενειών.
Αλγόριθμος: αυθαίρετη αξιολόγηση & διακρίσεις.
Το πρόγραμμα/εφαρμογή, ο γνωστός μας αλγόριθμος της κάθε εταιρείας λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Οι εταιρείες δεν παραδέχονται πως κάνουν αξιολογήσεις και διακρίσεις μέσω του αλγόριθμου, όμως οι εργαζόμενοι γνωρίζουμε πως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Καθόλου τυχαίο που σε όλο τον κόσμο ένα από τα κύρια αιτήματα των συναδέλφων που αγωνίζονται είναι η διαφάνεια του αλγόριθμου και ο νομοθετικός έλεγχος του.
Ζήτημα με τα προσωπικά δεδομένα/καταστρατήγηση προσωπικών δεδομένων. Οι αλγόριθμοι των εταιρειών είναι κατάσκοποι των κινήσεων μας κατά τη διάρκεια του ωραρίου και όχι μόνο. Συλλέγουν δεδομένα από τις διαδρομές που ακολουθούμε, από τους χρόνους παραδόσεις, από την ταχύτητα απόκρισης. Υποκλέπτεται τεχνηέντως η εμπειρική μας γνώση για τους δρόμους και τις σύντομες διαδρομές. Η συλλογή και η επεξεργασία (από ποιούς δεν γνωρίζουμε) τέτοιου όγκου δεδομένων χρησιμοποιείται από τα πολυεθνικά κεφάλαια για να εξελίσσονται τεχνολογίες αιχμής που αφορούν την εντατικοποίηση της εργασίας, τον έλεγχο και την επιτήρηση της κοινωνικής ζωής.
Προωθούν τον κανιβαλισμό ανάμεσα στους εργαζόμενους. Οι δήθεν επιχειρηματίες /freelancer οφείλουν να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον για να «κερδίσουν την εύνοια του αλγόριθμου». Σε μία κούρσα που η εταιρεία επιβάλλει την τιμή, με αντάλλαγμα την σωματική ακεραιότητα του ο γρήγορος κερδίζει την παραγγελία και η εταιρεία πανηγυρίζει που ο ρυθμός εργασίας ανεβαίνει. Καλλιεργώντας των ανταγωνισμό μεταξύ μας οι εταιρείες εντατικοποιούν την εργασία μας και κατακερματίζουν την κοινή μας συνείδηση και θέση. Ο καθένας μόνος του είναι ένας εύκολος στόχος για την εταιρεία.
Στις εταιρείες πλατφόρμες οι 60-84+ ώρες εργασίας , έξι-εφτά μέρες την εβδομάδα είναι γεγονός. Πατώντας πάνω στην πραγματικότητα της ακρίβειας, των χαμηλών μισθών, την έλλειψη συλλογικών συμβάσεων, ξεχειλώνουν το 5νθήμερο 8ωρό και επιχειρούν να κάνουν το 60ωρο κανονικότητα. Συνάδελφοι, το ότι χρειαζόμαστε πολύ παραπάνω χρήματα από το βασικό μισθό για να ζήσουμε και να φέρουμε βόλτα τις όποιες υποχρεώσεις μας, δεν σημαίνει πως πρέπει να εργαζόμαστε 60 και 80 ώρες την εβδομάδα αλλά πως οφείλουμε να φωνάξουμε και να αγωνιστούμε για μισθούς που να ανταποκρίνονται στην οικονομική πραγματικότητα που ζούμε.
