Το παρακάτω κείμενο στάλθηκε στο σωματείο από τον συνάδελφο – διανομέα Μιχάλη Δ., ο οποίος εργάζεται στην πλατφόρμα Thuisbezorgd της εταιρίας Just Eat στην Ολλανδία. Αποτελεί μια συνεισφορά στην καλύτερη ενημέρωση για την οικονομία της πλατφόρμας και την λεγόμενη Gig Economy, που φαίνεται ν’ απορροφά όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του κλάδου μας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Πως λειτουργεί η οικονομία της πλατφόρμας και γιατί είναι σημαντικό να είμαστε ενωμένοι και οργανωμένοι
Σκοπός του παρακάτω κειμένου είναι η αποδόμηση και η κατανόηση της εργασίας πλατφόρμας. Για να είμαστε σε θέση να αντιλαμβανόμαστε και να διεκδικούμε τα εργασιακά μας δικαιώματά θα είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε μια συνείδηση εκτός του εκάστοτε οικονομικού μοντέλου παραγωγής. Συνεπώς για να αντισταθούμε στην εκμετάλλευση της εργασίας από τις διεθνούς βεληνεκούς εταιρίες/πλατφόρμες θα πρέπει να κατανοήσουμε τους τρόπους και τα μέσα λειτουργίας που χρησιμοποιούν για να επεκτείνονται και να ενισχύουν τα κέρδη τους και πως αυτά περιορίζουν τα εργασιακά μας δικαιώματα και επηρεάζουν τη ζωή μας.
Η εργασία πλατφόρμας είναι σχετικά εάν νέο είδος εργασίας το οποίο είναι μια κατηγορία του λεγομένου Gig Economy όπου οι εταιρίες αναθέτουν την διεκπεραίωση μιας εργασίας σε έναν ελεύθερο επαγγελματία, ο/η οποίος/α επιλέγει να είναι ανεξάρτητος/η και να υλοποιεί μικρές εργασίες κάθε φορά και να πληρώνεται ανά εργασία. Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο (π.χ. Λογιστικά μιας εταιρίας μέσω μιας πλατφόρμας) ή σε τοπικό επίπεδο ( π.χ. Διανομή φαγητού μέσω μιας πλατφόρμας). Η διανομή φαγητού μέσω μια πλατφόρμας, οπού η πλατφόρμα είναι ο διαμεσολαβητής μεταξύ του πελάτη του εστιατορίου και του διανομέα, ανήκει στην κατηγορία του Gig Economy η οποία λειτουργεί σε τοπικό επίπεδο δηλαδή συγκεκριμένα σε κάθε περιοχή. Η πλατφόρμα λοιπόν διαιρεί το φόρτο εργασίας της (Τις παραγγελίες) και αναθέτει τη διανομή φαγητού σε διανομείς οι οποίοι εργάζονται ανά παραγγελία. Για να τον έλεγχο και την ομαλή λειτουργία τους, οι πλατφόρμες χρησιμοποιούν διάφορα ψηφιακά μέσα και αλγορίθμους με σκοπό να κατευθύνουν , να παρακολουθούν και να αξιολογούν τον εργαζόμενο.
Ωστόσο το αν οι διανομείς θα είναι ελεύθεροι επαγγελματίες ή εργαζόμενοι είναι κάτι που οι εταιρίες/πλατφόρμες προσπαθούν να διεκδικήσουν συνεχώς , προφανώς με σκοπό το κέρδος, καθώς το να έχεις όσο το δυνατόν λιγότερους εργαζομένους και λιγότερες ευθύνες ως προς τους εργαζομένους σου είναι ασφαλώς πιο επικερδές.
Συνεπώς οι πλατφόρμες αυτές προσπαθούν να επωφεληθούν με τους ακολούθους τρόπους :
- Εκμεταλλευόμενες το θολό και αδύναμο προς το παρόν νομικό πλαίσιο σχετικά με τις ευθύνες και τα δικαιώματά τους. Όπως το παράδειγμα τις Αγγλίας οπού το δικαστήριο απέρριψε την αναγνώριση των διανομέων φαγητού της Deliveroo ως εργαζόμενους. Καθώς και το παράδειγμα της Uber η οποία με σκοπό να αποφύγει τις νομικές ευθύνες που έχει μια κανονική εταιρεία ταξί έναντι του κράτους και τον εργαζομένων, δηλώνει ότι είναι τεχνολογική εταιρία.
- Μέσω πολιτικής επιρροής , δηλαδή μέσω της προσπάθειας να επηρεάσουν την πολιτική ατζέντα κάθε χώρας σχετικά με την αναγνώριση των δικαιωμάτων και των ευθυνών των εταιριών αυτών. Αναφέροντας το τρανταχτό παράδειγμα των UBER, LYFT και DOORDASH οι οποίες επένδυσαν συνολικά 200 εκατομμύρια ευρώ σε μια καμπάνια με σκοπό την υπεράσπιση της διατήρησης των εργαζομένων σε αυτές ως συνεργάτες στις Ηνωμένες Πολιτείες . Ενώ χρησιμοποιούν και άλλα μέσα όπως η απειλή ότι θα εγκαταλείψουν τις περιοχές που δεν τις εξυπηρετούν με τους νόμους τους, ή προσφέροντας περισσότερα προνόμια σε εργαζόμενους μια περιοχής που έχει πιο ευνοϊκό νομικό πλαίσιο , έναντι σε μια άλλη περιοχή που παροτρύνει την αναγνώριση των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων, καταφέρνοντας έτσι να αποπροσανατολίζουν και να δυσκολεύουν το έργο τον δικαστικών αρχών. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείτε και στην Ευρώπη, όπου η UBER φαίνεται να έχει επενδύσει πάνω από 5 εκατομμύρια ευρώ σε μια παρόμοια καμπάνια από το 2013 μέχρι σήμερα. Με πρόσφατο παράδειγμα το Βέλγιο όπου από τις 25 Σεπτεμβρίου του 2023 μέχρι τέλος Οκτώβρη η εταιρία είχε βομβαρδίσει τα social media με παραπάνω από 100 διαφημίσεις σε μια προσπάθεια να αποδυναμωθεί η οδηγία της ΕΕ για την εργασία σε πλατφόρμα ( σύμφωνα με στοιχεία από το Meta advert library).
- Μέσω της απομόνωσης του εργαζομένου. Πλέον δεν βλέπεις ποτέ το αφεντικό σου , αλλά είσαι κατευθυνόμενος από έναν αλγόριθμο ο οποίος κάνει την δουλειά του αφεντικού. Σε παρακολουθεί σε κατευθύνει και σε αξιολογεί. Αυτό το βλέπουμε από έναν διανομέα φαγητού που εργάζεται στην πόλη του μέσω μιας εταιρίας/πλατφόρμας , μέχρι έναν λογιστή που πραγματοποιεί μικρές εργασίες για μια εταιρία/πλατφόρμα μέσω του διαδικτύου. Με το να απομονώνουν τον εργαζόμενο καταφέρνουν να αποδυναμώσουν την διαπραγματευτική του ικανότητα και την ικανότητα του να επικοινωνήσει και να οργανωθεί με τους άλλους εργαζόμενους.
- Μέσω της ενίσχυσης της κατηγορίας των αυτοαπασχολουμένων εργαζομένων οπού θεωρούνται συνεργάτες της εταιρίας/πλατφόρμας , και συνεπώς στερούνται βασικά εργασιακά δικαιώματά. Ενώ είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η αυτό-απασχόληση ως μοντέλο εργασίας δημιουργεί ανασφάλεια και αποσταθεροποίηση του εισοδήματος, καθώς και αποδυναμώνει την διαπραγματευτική δύναμη του εργαζομένου και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εκμετάλλευση.
Το παράδοξο τις αυτο-απασχόλησης ή Freelancing.
Όταν σκεφτόμαστε τον όρο ελεύθερος επαγγελματίας μας έρχεται στο μυαλό ένας εργαζόμενος με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά. Δηλαδή ένας άνθρωπο που επιλέγει αυτός το ποια δουλειά θα επιλέξει και ποιον πελάτη, επιλέγει τον εξοπλισμό του , επιλέγει τις δίκες του ώρες και ορίζει ο ίδιος την τιμή της εργασίας του. Ωστόσο κάνεις αυτοαπασχολούμενος από τις εταιρίες/πλατφόρμες διανομής φαγητού θεωρώ ότι ταυτίζεται με αυτά τα χαρακτηριστικά. Αντίθετος , οι πλατφόρμα ελέγχει την τιμή της εργασίας, ο διανομέας δεν έχει την επιλογή να αρνηθεί την παραγγελία ή αν την έχει είναι γνωστό ότι το να αρνηθεί θα επηρεάσει την αξιολόγηση του. Αλλά το πιο βασικό είναι ότι η εταιρία/πλατφόρμα είναι αυτή που κατέχει το μέσω παραγωγής του πλούτου της που είναι η πλατφόρμα. Με αλλά λογία όσο και να θέλουν να μας πείσουν ότι επειδή επιλέγουμε τις ώρες εργασίας μας είμαστε ελεύθεροι επαγγελματίες , εγώ το μόνο που βιώνω είναι ότι ξυπνάω καθημερινός για να εργαστώ για την ιδιά εταιρία ξανά και ξανά χωρίς να επιλεγώ το πως θα εργαστώ , με ποιον πελάτη θα εργαστώ και το ποσό θα κοστολογήσω την εργασία μου. Ποσό ελεύθερος επαγγελματίας είμαι λοιπόν?
Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι πάντα έτσι. Σε αρκετές περιπτώσεις οι διανομείς έχουν αναγνωριστεί σαν εργαζόμενοι πάρα σαν αυτοαπασχολούμενοι. Ωστόσο , αυτό έχει επιτευχθεί μόνο με δυο τρόπους :
- Βοήθεια δικαστικών και εκτελεστικών αρχών.
Όπως η e-food στην Ελλάδα προσπάθησε να μετατρέψει τους εργαζόμενους της σε freelancers, έτσι και η Deliveroo που εδράζεται στην Ολλανδία, προσπάθησε να κάνει ακριβώς το ίδιο , ωστόσο το εργατικό σωματείο FNV οδήγησε την εταιρία στο ολλανδικό δικαστήριο, με αποτέλεσμα την άνοιξη του 2023 το ολλανδικό δικαστήριο να αναγνωρίσει τους διανομείς φαγητού της Deliveroo ως εργαζομένους και απαγόρευσε στην εταιρία/πλατφόρμα διανομής φαγητού να μετατρέψει τους διανομείς της σε ελευθέρους επαγγελματίες και συνεργάτες της εταιρίας. Με αποτέλεσμα η Deliveroo να ανακοινώσει την αποχώρηση της από τη χωρά. Αυτό που θέλω να τονίσω με αυτό το παράδειγμα είναι ότι σε αντίθεση με τις ενέργειες του κύριο Χατζηδάκη η ενέργειες των δικαστικών και εκτελεστικών αρχών της Ολλανδίας οδήγησαν στην προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων των διανομέων.
- Οργάνωση, Αντίσταση και διεκδίκηση
Ωστόσο αυτή η διεκδίκηση των Ολλανδών διανομέων φαγητού δεν θα είχε επιτευχθεί αν δεν υπήρχε το σωματείο τον εργαζομένων FNV να κινήσει τις δικαστικές διαδικασίες. Είναι εμφανές ότι ανέκαθεν η οργάνωση των εργαζομένων σε σωματεία έχει αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο για την διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων τους. Και σίγουρα δεν γίνεται να μην αναφέρω το παραδείγματα της αποτελεσματικής αντίστασης από τους εργαζομένους της E-Food στην Ελλάδα, όταν τους ανακοινώθηκε η απόφαση της εταιρίας να «μετατρέψει» όλους τους εργαζομένους της σε ελευθέρους επαγγελματίες , και χρησιμοποιώ την λέξη «μετατρέψει» για να δείξω ακόμα μια φορά ποσό ειρωνικό είναι το να θεώρησε ελεύθερος επαγγελματίας χωρίς να το έχεις επιλέξει ή το να το επιλέγεις εξαναγκάστηκα για να επιβιώσεις.΄
H οργάνωση αυτή μπορεί να είναι αποτελεσματική, σιγουρά θα είναι πιο ισχυρή αν υπάρχει μια γραμμή συνεργασίας με το κράτος (η οποία απουσιάζει δραματικά) ώστε να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλαίσιο εργασίας έναντί αυτού του νέου είδους εργασίας και έναντί των εταιρειών/πλατφόρμας που προσπαθούν συνεχώς και με κάθε μέσω να αυξήσουν τα κέρδη τους. Ωστόσο, δεν είμαστε στην Ολλανδία είμαστε στην Ελλάδα και σε εποχές που ο εργάτης είναι τελείως απομονωμένος, η μόνη μας δύναμη για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας είναι η συσπείρωση η οργάνωση και η αντίσταση.
